Nieubłaganie zbliża się 1 stycznia 2026 roku 📅.
Dla osób zajmujących się zawodowo językiem polskim oznacza to jedno – początek obowiązywania reformy ortografii ogłoszonej przez Radę Języka Polskiego w maju 2024 roku ✍️.
Dziś chcemy skupić się na osobach, które w związku z reformą czują pewne obawy. Być może uspokoi Was świadomość, że zakres zmian zarządzonych przez RJP nie jest, jeśli spojrzeć na nie w kontekście historii polskiej ortografii, niczym szokującym.
Językoznawcy od dawna głowili się nad kwestiami, które teraz formalnie reguluje RJP – obecne zmiany nie są więc zerwaniem z tradycją, a raczej kolejnym etapem długiej ewolucji polskiej pisowni.
Poniżej prezentujemy tabele, z których dowiecie się, jak wcześniej rozwiązywano poszczególne problemy ortograficzne ⬇️.
💡 Warto też pamiętać, że choć pewne zapisy obecnie mogą wydawać nam się szokujące, za jakiś czas się z nimi oswoimy. Tak samo jak przed rokiem 1997 zwyczajne i oczywiste było np. zdanie napisane w ten sposób: Osoby nie przejęte tą zmianą tylko śmieją się z obaw innych (dla dzisiejszego odbiorcy bardzo zaskakujące).
| PROBLEM | ROZWIĄZANIE W 1936 R. | PROPOZYCJA ROZWIĄZANIA W LATACH 60. | ROZWIĄZANIE W 1997 R. | ROZWIĄZANIE W 2026 R. |
|---|---|---|---|---|
| nie- z imiesłowami odmiennymi | pisownia łączna przy interpretacji przymiotnikowej (niepalący ‘w ogóle’), pisownia rozdzielna przy interpretacji czasownikowej (nie palący ‘w danej chwili’) | pisownia łączna bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową | pisownia łączna bez względu na interpretację znaczeniową, jednak „z dopuszczalnością świadomej pisowni rozdzielnej” | pisownia łączna bez względu na interpretację znaczeniową, tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną” |
| PROBLEM | ROZWIĄZANIE W 1936 R. | PROPOZYCJA ROZWIĄZANIA W LATACH 60. | ROZWIĄZANIE W 2026 R. |
|---|---|---|---|
| wielowyrazowe nazwy geograficzne i nazwy obiektów przestrzeni miejskiej | pierwszy wyraz małą literą w nazwach geograficznych w mianowniku, mogących występować samodzielnie (np. morze Marmara, pustynia Gobi, przylądek Rozewie) oba człony wielką literą w nazwach typu Morze Martwe, Pustynia Błędowska | pierwszy wyraz zawsze małą literą, np.: góra, wyżyna, półwysep, morze, jezioro, zatoka, kanał; aleja/aleje, ulica, plac, kawiarnia, hotel, apteka, kino | pierwszy wyraz wielką literą również w nazwach w mianowniku, mogących występować samodzielnie (np. Góra Tabor, Zatoka Karpentaria) w nazwach obiektów przestrzeni miejskiej pierwszy wyraz wielką literą, z wyjątkiem wyrazu ulica (np. Plac Zbawiciela, Kościół Mariacki, Most Poniatowskiego, ulica Józefa Piłsudskiego) |
| -by (-bym, -byś, -byśmy, -byście) z różnymi kategoriami wyrazów | ustalenie zasad obowiązujących do końca 2025 r. | pisownia rozdzielna ze spójnikami, np. zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry |
| PROBLEM | PROPOZYCJA ROZWIĄZANIA W LATACH 60. | ROZWIĄZANIE W 2026 R. |
|---|---|---|
| nazwy mieszkańców miast, dzielnic miejskich, osiedli i wsi | małą literą nazwy pojedynczych egzemplarzy wytworów przemysłowych (np. napojów, papierosów, lekarstw, artykułów spożywczych, samochodów) | wielką literą, np. Warszawianin, Ochocianka, Nowohucianin |
| nazwy wyrobów przemysłowych | małą literą nazwy pojedynczych egzemplarzy wytworów przemysłowych (np. napojów, papierosów, lekarstw, artykułów spożywczych, samochodów) | wielką literą zarówno nazwy firm, marek oraz modeli wytworów przemysłowych, jak i nazwy pojedynczych egzemplarzy, np. samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford |
| przymiotniki pochodne od nazw osobowych | małą literą, zarówno w znaczeniu dzierżawczym (czyj?), jak i jakościowym (jaki?) | małą literą, zarówno w znaczeniu dzierżawczym (czyj?), jak i jakościowym (jaki?), np.: dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, filozofia sokratejska małą lub wielką literą przymiotniki zakończone na -owy, -in(-yn), -ów, np.: poezja miłoszowa lub Miłoszowa, zosina lub Zosina lalka |
| PROBLEM | ROZWIĄZANIE W 1957 R. | ROZWIĄZANIE W 2026 R. |
|---|---|---|
| nie- z przymiotnikami i przysłówkami | pisownia rozdzielna z formami stopnia wyższego przymiotników i przysłówków | pisownia łączna bez względu na kategorię stopnia (np. nieadekwatny, nieżyciowy; niemilszy, nienajmilszy; niebanalnie, nieczęsto; nieprędzej, nienajlepiej) |
