Dzisiaj mamy dla Was konkretną porcję wiedzy na temat niepozornego znaku -, nazywanego łącznikiem lub dywizem. 🔍
Łącznik to znak wewnątrzwyrazowy (nie interpunkcyjny!), nie otaczamy go więc spacjami. Stosujemy go zarówno w wyrazach pospolitych, jak i nazwach własnych.
❗Pamiętajcie, że kiedy wyraz zawierający łącznik dzielimy w miejscu łącznika przy przenoszeniu do kolejnego wiersza, to łącznik powtarzamy! Na przykład:
biało-
-czerwony.
Poniżej znajdziecie listę sytuacji, w których należy użyć tego znaku.
➡️ Kiedy człon, który normalnie zapisujemy łącznie, występuje z nazwą własną, np. eks-Amerykanin, post-Jugosławia, pół-Francuzka.
➡️ W nazwach miejscowych złożonych z dwóch (lub więcej) członów rzeczownikowych, identyfikujących wspólnie miejscowość lub jej część, np. Konstancin-Jeziorna, Warszawa-Śródmieście.
💡Jest jednak wyjątek – Góra Kalwaria. Zasada nie dotyczy również tych nazw miejscowych, których pierwszym członem są Kolonia, Osada, Osiedle, np. Osada Konin.
➡️ W nazwiskach złożonych (także wtedy, kiedy jeden z członów jest pseudonimem), np. Boy-Żeleński, Drucki-Lubecki.
➡️ W połączeniach nazwisk osób, które wspólnie są autorami jakiegoś dzieła, odkrycia czy wynalazku, stosuje się zarówno zapis z łącznikiem, jak i z półpauzą, np. hipoteza Sapira-Whorfa / hipoteza Sapira–Whorfa. Nam bardziej podoba się zapis z półpauzą, ponieważ pozwala łatwo odróżnić takie połączenia od nazwisk dwuczłonowych.
➡️ W przymiotnikach, które składają się z członów równorzędnych, np. flaga biało-czerwona, słownik polsko-francusko-hiszpański.
➡️ W zestawieniach rzeczownikowych złożonych z członów równorzędnych, które oznaczają równoważne cechy przedmiotu lub osoby, np. fryzjerka-kosmetyczka, a także w zestawieniach rzeczownikowych złożonych z członów nierównorzędnych, jeśli odwrócono kolejność wyrazów, np. cud-dieta (zamiast dieta cud).
➡️ Przy dołączaniu do wyrazów członów niby- i quasi-, np. niby-artysta, quasi-nauka. Nie dotyczy to jednak terminów przyrodniczych, np. nibynóżka.
➡️ W parach wyrazów podobnie brzmiących występujących zawsze razem, np. czary-mary, esy-floresy, a także w parach wyrazów mających charakter tautologii, np. tuż-tuż.
💡Warto zwrócić uwagę, że zbitki w rodzaju tuż-tuż od 1 stycznia 2026 roku będzie można pisać nie tylko z łącznikiem: tuż, tuż oraz tuż tuż.
➡️ W wyrażeniach, w których występuje dwa razy przymiotnik złożony różniący się tylko pierwszym członem, np. krótko- i długoterminowy kredyt.
➡️ W wyrazach złożonych, które w pierwszej części mają liczbę lub literę, np. 40-letni, po raz n-ty.
➡️ W wyrazach utworzonych od skrótowców, a także w odmianie skrótowców, np. PRL-owski, PWN-u.
Mamy nadzieję, że nasz post ułatwi Wam bezproblemowe używanie łącznika. Możecie już zacząć wyczekiwać kolejnej pigułki wiedzy – o myślniku! 👋
